ZAMEK KSIĄŻĄT POMORSKICH W SZCZECINIE

Płyta erekcyjna z 1538 r. ufundowana przez Barnima XI, przedstawia dziewięciopolowy kartusz herbowy Księstwa Pomorskiego

Zamek - Dziedziniec Menniczy, widok z Wieży Dzwonów

Zamek - Wieża Dzwonów, widok od ul. Korsarzy

na Wzgórzu Trzygłowa w Szczecinie istniał już w okresie chrystianizacji Pomorza Zachodniego (1124-1128). Jednak ośrodkiem władzy stał się, decyzją księcia Bogusław II, dopiero na przełomie XII i XIII wieku. Rozbudowę drewnianego dworu rozpoczął Barnim I, który nadał też miastu magdeburskie prawa miejskie (1243). W 1346 r. książę Barnim III rozpoczął budowę "kamiennego domu" i kaplicy św. Ottona, a także tzw. "dużego domu" z wieżą więzienną - obecnie część skrzydła południowego.

Powstanie biedoty miejskiej i rzemieślników (1428) przyczyniło się do częściowego zniszczenia zamku. Zadania odbudowy i przebudowy podjął się w roku 1490 Bogusław X. Był

o to częścią przygotowań do ślubu z Anną Jagiellonką, córką Kazimierza Jagiellończyka. W roku 1530 pożar kamienic stojących opodal zamku ponownie uszkodził siedzibę Gryfitów. Panujący wówczas Barnim XI przy okazji odbudowy podniósł bryłę zamku o drugie piętro, wzniósł wieżę zegarową i ozdobił budowlę maswerkową dekoracją. W 1569 r. władzę przejął Jan Fryderyk, który uczynił z zamku okazałą, renesansową budowlę. Przebudowano istniejące skrzydła, południowe i wschodnie, oraz wzniesiono dwa nowe - północne i zachodnie. Aby jednak dokonać takiej rozbudowy, rozebrano m.in. kościół św. Ottona. W XVII w. książę Filip II zadecydował o budowie piątego skrzydła, tzw. muzealnego, zwanego później menniczym. Na parterze budowli mieściła się zbrojownia, na piętrach - ogromne książęce zbiory biblioteczne i przyrodnicze oraz kolekcja dzieł sztuki.

Ostatnim księciem pomorskim był Bogusław XIV (1580 - 1637). Za jego panowania zaczął się trudny czas dla księstwa, które mimo prób zachowania neutralności w okresie wojny trzydziestoletniej stało się miejscem walk pomiędzy Szwedami a wojskami brandenburskimi czy wreszcie cesarskimi. Po śmierci Bogusława XIV władzę nad Pomorzem objął pomorski rząd tymczasowy. Prawo do terenów księstwa rościli sobie wówczas Brandenburczycy, powołując się na umowy sukcesyjne z Gryfitami, oraz Szwedzi, którzy wskazywali na Układ pomorsko - szwedzki z 1630 roku. Spór ten rozstrzygnął dopiero traktat westfalski (1648), dzielący księstwo na dwie części, z których zachodnia (Pomorze Przednie) z Wolinem i Szczecinem przypadła Szwedom. W trakcie wojny północnej ziemie te zajęli Duńczycy, jednak na mocy traktatu pokojowego z 1720 r. część Pomorza wróciła do rąk szwedzkich, pozostałe tereny - w tym Szczecin - przypadły Prusom. Zaczęły się wielokrotne przebudowy Zamku, m.in. zlikwidowano maswerki, przebudowano południową bramę i ozdobiono ją panopliami, usunięto lub przeniesiono niektóre elementy dekoracji.

Cały niemal wiek XIX to ciągła dewastacja renesansowej struktury obiektu i zabytkowego wystroju. Zlikwidowano krużganki i attyki, usunięto sklepienia, przebudowano klatki schodowe a podziały pomieszczeń dostosowano do potrzeb urzędów. Rozebrano niemal całkowicie i zbudowano od nowa skrzydło południowe. W 1902 r., po opuszczeniu zamku przez urzędy, rozpoczęto remont obiektu próbując przywrócić mu formę dawnej rezydencji. Prace konserwatorskie przerwała II wojna światowa, a poczynione rekonstrukcje uległy zniszczeniu w wyniku nalotów alianckich w sierpniu 1944 r.

Powojenną odbudowę Zamku Książąt Pomorskich rozpoczęto w 1958 r. i trwała do połowy lat osiemdziesiątych. Za podstawę rekonstrukcji posłużył sztych M. Meriana z 1653 r. oraz obrazy Ludwika Mosta i pochodzące ze szwedzkiego archiwum rysunki J. J. Zeunera. W czasie prac archeologicznych odkryto fundamenty wcześniejszych budowli, czego obrazem są mozaiki w bruku obu dziedzińców.