BUDOWLE GRODU I ZAMKU WOLGAST OD KOŃCA ŚREDNIOWIECZA DO ROZPOCZĘCIA WOJNY TRZYDZIESTOLETNIEJ (ok. 1500-1618)

rys. 1: Fragment ryciny M. Meriana 1652

• już przed rokiem 1298: wzniesienie grodu na małej wysepce na rzece Pianie przed miejscowością Wolgast; z tego grodu powstaje późniejszy zamek renesansowy Wolgast;
• z tego okresu pochodzi prawdopodobnie kaplica zaznaczona na mapie Fahrnowa z 1676 roku (Fahrnow= brandenburski dowódca, który przygotował plan zamku Wolgast) (porównaj: Buske/Bock 1995, s. 7).
• 1496: początek przebudowy średniowiecznego grodu na zamek przez Bogusława X (1454-1523), który w roku 1474, po śmierci Eryka II, zjednoczył w 1478 roku podzielone Pomorze
  • Budowa długiego reprezentacyjnego budynku z wysuniętą wieżą ze schodami, w poprzek do półkolistego dziedzińca.
  • Trzy dwunawowe drewniane refektarze [łac. sala spotkań w twierdzach i klasztorach] zbudowane jeden nad drugim.

Jedyną rzeczą przypominającą dzisiaj o tej dawnej budowli zamkowej jest kamień herbowy z 1496 znajdujący się u wejścia do wieży (dziś: Kościół św. Piotra WOLGAST) z tytułem Bogusława X, pomorskim herbem z gryfem i rokiem 1496. Kamień herbowy podczas pożaru w Kościele św. Piotra w 1920 roku doznał takich zniszczeń, że trudno rozpoznać obecnie na nim detale.

W roku 1532, 9 lat po śmierci Bogusława X i przejściowym panowaniu jego syna Georg I, zmarłego w młodym wieku w 1531 roku, na życzenie brata Georga, Barnima IX do ponownego podziału Pomorza na księstwa Pomorze-Wolgast i Pomorze-Szczecin. Barnim otrzymał Pomorze-Szczecin, a Pomorze-Wolgast przejął Filip I, syn Georga.
Stan zachowania zamku Wolgast w okresie przejęcia go przez Filipa I przedstawia rysunek wykonany piórem i akwarelą na odwrocie mapy Rugii z 1532.

Książę Filip I (1515-1560) poleca w 1537 roku rozbudowę i modernizację zamku. Szczegóły tej przebudowy nie są znane. Zachował się jedynie kamień herbowy z 1537 roku.

• ok. 1547 roku: Filip I zleca saksońskiemu mistrzowi budowy twierdz Enderleinowi Haß (Heß?) wykonanie projektu oraz wykonanie fortyfikacji wokół zamku Wolgast (dobrze widoczne na rys.1 i 4).
• Po tych zmianach budowlanych Filip zlecił umieszczenie tablicy herbowej nad wejściem do budowli Bogusława X (rys. s. Schmidt, R. 1995, s.42). Widnieje na niej herb pomorski z trzema hełmami oraz tablica z tytułem Filipa, rok 1551 i nazwisko twórcy, Holendra Paula van Hove (dziś: Uniwersytet Greifswald).
• w roku 1555 słynny kobierzec Croy'a, wykonany przez szczecińskiego "mistrza tapeciarstwa" Petera Heymana w 1554 roku (dziś: Pommersches Landesmuseum, Greifswald).
• w 1557 roku w zamku Wolgast wybuchł pożar; Filip I rozpoczął w 1559 roku jego odbudowę. Wskazuje na to kolejny kamień herbowy z 1563 roku (rys. Schmidt, R. 1995, s.42) znajdujący się obecnie w Kościele św. Piotra w Wolgast.

Książę Ernst Ludwik (1545-1592), jego syn, kontynuował dzieło ojca po jego śmierci w 1560 roku. Zlecił on wniesienie "Nowego Domu". Polecił również modernizację zamku oraz dopasowanie go do nowoczesnego stylu:

• renesansowy dom szczytowy
• zmiana kopuły wieży na budowli Bogusława X
• założenie instalacji wodnej (prawdopodobnie pierwszej na Pomorzu)
• założenie biblioteki zamkowej

Książę Filip Juliusz (1584-1625) był jedynym synem Ernsta-Ludwika i ostatnim księciem rodu von Pommern - Wolgast. Również on zlecał przebudowę zamku Wolgast. Na jego zlecenie gdański kamieniarz, Wilhelm Barth, wykonał w latach 1612 - 1614 krużganek i portale.

Szkic przedstawiający Wolgast wraz z zamkiem z okresu panowania Filipa Juliusza widnieje na Wielkiej Mapie Lubinusa przedstawiającej Pomorze. Mapa ta została przygotowana na zlecenie Filipa II i Filipa Juliusza w latach 1610-1618 przez profesora matematyki z Rostoku, Eilharda Lubinusa.

Po śmierci Filipa Juliusza (1625) książę Bogusław XIV, wcześniej książę Pomorza i Szczecina, przejął w panowanie również Wolgast. Tym samym zakończył się okres Wolgast jako głównej rezydencji. Bogusław XIV był ostatnim księciem pomorskim. Jego śmierć oraz szerzenie się wojny trzydziestoletniej zapoczątkowały proces upadku zamku Wolgast.

Z biegiem stuleci zamek ulegał coraz to dalszym zniszczeniom, jego części wyburzano lub demontowano i wykorzystywano do innych budowli. Już około roku 1820 wszystkie obiekty naziemne miały być zniszczone, a pozostało jedynie osiem podziemnych piwnic zamkowych.

Radca handlowy, Wilhelm Hohmeyer, kupił w 1843 roku od miasta teren, na którym znajdował się niegdyś zamek i wybudował na nim tzw. spichlerz zamkowy.

Literatura źródłowa:

• Bethe, H. (1938). Zur Baugeschichte des ehemaligen Herzogschlosses in Wolgast, in: In Baltische Studien, N.F.40, S.86-95.
• Buske, N. und Bock, s. (1995). Wolgast: herzogliche Residenz und Schloß, Kirchen und Kapellen, Hafen und Stadt. Schwerin: Helms-Verlag.
• Schmidt, R., Wolgast-Residenz und Begräbnisstätte der pommerschen Greifen, in: Land am Meer: Pommern im Spiegel seiner Geschichte (1995, s.32-47). Köln: Böhlau Verlag.

Opracowała: Corinna Bartz