BUDOWLE GRODU I ZAMKU WOLGAST OD KOŃCA ŚREDNIOWIECZA
DO ROZPOCZĘCIA WOJNY TRZYDZIESTOLETNIEJ (ok. 1500-1618)
rys. 1: Fragment ryciny M. Meriana 1652
już przed rokiem 1298: wzniesienie grodu na małej wysepce na rzece
Pianie przed miejscowością Wolgast; z tego grodu powstaje późniejszy
zamek renesansowy Wolgast;
z tego okresu pochodzi prawdopodobnie kaplica zaznaczona na mapie
Fahrnowa z 1676 roku (Fahrnow= brandenburski dowódca, który przygotował
plan zamku Wolgast) (porównaj: Buske/Bock 1995, s. 7).
1496: początek przebudowy średniowiecznego grodu na zamek przez Bogusława
X (1454-1523), który w roku 1474, po śmierci Eryka II, zjednoczył
w 1478 roku podzielone Pomorze
Budowa długiego reprezentacyjnego budynku z wysuniętą wieżą ze
schodami, w poprzek do półkolistego dziedzińca.
Trzy dwunawowe drewniane refektarze [łac. sala spotkań w twierdzach
i klasztorach] zbudowane jeden nad drugim.
Jedyną rzeczą przypominającą dzisiaj o tej dawnej budowli zamkowej jest
kamień herbowy z 1496 znajdujący się u wejścia do wieży (dziś: Kościół
św. Piotra WOLGAST) z tytułem Bogusława X, pomorskim herbem z gryfem i
rokiem 1496. Kamień herbowy podczas pożaru w Kościele św. Piotra w 1920
roku doznał takich zniszczeń, że trudno rozpoznać obecnie na nim detale.
W roku 1532, 9 lat po śmierci Bogusława X i przejściowym panowaniu jego
syna Georg I, zmarłego w młodym wieku w 1531 roku, na życzenie brata Georga,
Barnima IX do ponownego podziału Pomorza na księstwa Pomorze-Wolgast i
Pomorze-Szczecin. Barnim otrzymał Pomorze-Szczecin, a Pomorze-Wolgast
przejął Filip I, syn Georga.
Stan zachowania zamku Wolgast w okresie przejęcia go przez Filipa I przedstawia
rysunek wykonany piórem i akwarelą na odwrocie mapy Rugii z 1532.
Książę Filip I (1515-1560) poleca w 1537 roku rozbudowę i modernizację
zamku. Szczegóły tej przebudowy nie są znane. Zachował się jedynie kamień
herbowy z 1537 roku.
ok. 1547 roku: Filip I zleca saksońskiemu mistrzowi budowy twierdz
Enderleinowi Haß (Heß?) wykonanie projektu oraz wykonanie fortyfikacji
wokół zamku Wolgast (dobrze widoczne na rys.1 i 4).
Po tych zmianach budowlanych Filip zlecił umieszczenie tablicy herbowej
nad wejściem do budowli Bogusława X (rys. s. Schmidt, R. 1995, s.42).
Widnieje na niej herb pomorski z trzema hełmami oraz tablica z tytułem
Filipa, rok 1551 i nazwisko twórcy, Holendra Paula van Hove (dziś: Uniwersytet
Greifswald).
w roku 1555 słynny kobierzec Croy'a, wykonany przez szczecińskiego
"mistrza tapeciarstwa" Petera Heymana w 1554 roku (dziś: Pommersches
Landesmuseum, Greifswald).
w 1557 roku w zamku Wolgast wybuchł pożar; Filip I rozpoczął w 1559
roku jego odbudowę. Wskazuje na to kolejny kamień herbowy z 1563 roku
(rys. Schmidt, R. 1995, s.42) znajdujący się obecnie w Kościele św.
Piotra w Wolgast.
Książę Ernst Ludwik (1545-1592), jego syn, kontynuował dzieło ojca po
jego śmierci w 1560 roku. Zlecił on wniesienie "Nowego Domu".
Polecił również modernizację zamku oraz dopasowanie go do nowoczesnego
stylu:
renesansowy dom szczytowy
zmiana kopuły wieży na budowli Bogusława X
założenie instalacji wodnej (prawdopodobnie pierwszej na Pomorzu)
założenie biblioteki zamkowej
Książę Filip Juliusz (1584-1625) był jedynym synem Ernsta-Ludwika
i ostatnim księciem rodu von Pommern - Wolgast. Również on zlecał przebudowę
zamku Wolgast. Na jego zlecenie gdański kamieniarz, Wilhelm Barth, wykonał
w latach 1612 - 1614 krużganek i portale.
Szkic przedstawiający Wolgast wraz z zamkiem z okresu panowania Filipa
Juliusza widnieje na Wielkiej Mapie Lubinusa przedstawiającej Pomorze.
Mapa ta została przygotowana na zlecenie Filipa II i Filipa Juliusza w
latach 1610-1618 przez profesora matematyki z Rostoku, Eilharda Lubinusa.
Po śmierci Filipa Juliusza (1625) książę Bogusław XIV, wcześniej książę
Pomorza i Szczecina, przejął w panowanie również Wolgast. Tym samym zakończył
się okres Wolgast jako głównej rezydencji. Bogusław XIV był ostatnim księciem
pomorskim. Jego śmierć oraz szerzenie się wojny trzydziestoletniej zapoczątkowały
proces upadku zamku Wolgast.
Z biegiem stuleci zamek ulegał coraz to dalszym zniszczeniom, jego części
wyburzano lub demontowano i wykorzystywano do innych budowli. Już około
roku 1820 wszystkie obiekty naziemne miały być zniszczone, a pozostało
jedynie osiem podziemnych piwnic zamkowych.
Radca handlowy, Wilhelm Hohmeyer, kupił w 1843 roku od miasta teren,
na którym znajdował się niegdyś zamek i wybudował na nim tzw. spichlerz
zamkowy.
Literatura źródłowa:
Bethe, H. (1938). Zur Baugeschichte des ehemaligen Herzogschlosses
in Wolgast, in: In Baltische Studien, N.F.40, S.86-95.
Buske, N. und Bock, s. (1995). Wolgast: herzogliche Residenz und Schloß,
Kirchen und Kapellen, Hafen und Stadt. Schwerin: Helms-Verlag.
Schmidt, R., Wolgast-Residenz und Begräbnisstätte der pommerschen
Greifen, in: Land am Meer: Pommern im Spiegel seiner Geschichte (1995,
s.32-47). Köln: Böhlau Verlag.