Figura św. Ottona

Figura św. Ottona

Eksponat prezentowany w ramach galerii online – Galerii z Gryfem

Rzeźba znajduje się na elewacji Wieży Dzwonów od strony Skrzydła Menniczego Zamku Książąt Pomorskich. Została wykonana ze sztucznego kamienia przez Franza von Ruedorffera w 1934 r. według oryginału pochodzącego z II połowy XIV w.

Oryginał rzeźby pierwotnie znajdował się w średniowiecznym kościele zamkowym pw. św. Ottona na Wzgórzu Zamkowym w Szczecinie, ufundowanym przez Barnima III w 1346. Po jego rozbiórce w 1571, figura została przeniesiona do nowo wzniesionego budynku kościoła, stanowiącego część Skrzydła Północnego zamku. Pierwszym, który wspomniał o istnieniu rzeźby w 1617 r. był Philipp Hainhofer, marszand sztuki z Augsburga, radca dworu Filipa II pomorskiego. Jak wynika z jego relacji, widział figurę we wnętrzu kościoła zamkowego (nie precyzując miejsca jej usytuowania). Następnym, który wspomina o rzeźbie w 1840, jest historyk sztuki Franz Kugler, wskazując jej umiejscowienie w niszy Wieży Dzwonów od strony dziedzińca menniczego szczecińskiego zamku. Od 1934 znajduje się w tym miejscu kopia rzeźby. Wykonał ją szczeciński artysta Franz von Ruedorffer, który zgodnie z życzeniami zleceniodawców odtworzył m.in. partię twarzy posągu, posługując się maską zdjętą z trzynastowiecznego grobowca świętego, znajdującego się w kateterze w Bambergu (w oryginale rzeźby rysy twarzy są całkowicie nieczytelne: brak brody, części nosa i policzków). Oryginał ze względu na katastrofalny stan, przed wojną przeniesiono do zbiorów Pomorskiego Muzeum Krajowego w Szczecinie. Dzisiaj przechowywany jest w Muzeum Narodowym w Szczecinie stanowiąc jedyny, zachowany na naszym terenie średniowieczny wizerunek świętego.

Zobacz galerię zdjęć

Pełnoplastyczna rzeźba ukazuje postać świętego w hieratycznym ujęciu, w mitrze i biskupich szatach pontyfikalnych (ze swobodnie, ukośnie opadającymi fałdami, lekko załamującymi się i skłębionymi w partii stóp). Twarz postaci, ujętej w ufryzowane w fale i loki pasma włosów, charakteryzują szeroko otwarte oczy, prosty nos, wyraźnie zarysowane kości policzkowe i pełne usta. Dostojne oblicze świętego o pełnym powagi wyrazie i regularnych rysach zwrócone jest w stronę widza. Poły kapy, na piersi ma spięte ażurową, czterolistną broszą z motywem gryfa. W prawej ręce trzyma pastorał, w lewej zamkniętą księgę (Biblię). Postać stoi w lekkim kontrapoście, na konsoli zwieńczonej gzymsem ozdobionym motywem rozet. Na froncie konsoli przedstawiono siedzącą w dystyngowanych pozach parę ze zwisającymi nad nią liśćmi i owocami winnej latorośli, poniżej zaś widoczna jest tarcza herbowa z wizerunkiem lwa (atrybutem Ottona z Bambergu). U spodu konsoli wyrzeźbiono szczerzącą zęby głowę potwora. Zofia Krzymusa-Fafius badaczka sztuki pomorskiej, analizując symbolikę rzeźby, wskazuje, że w tej formie przedstawiono zadanie chrystianizacji spełnione przez św. Ottona na ziemi Gryfitów. Dzięki biskupowi wprowadzono na te tereny panowanie Kościoła katolickiego i pokonano pogaństwo, czyli królestwo szatana, którego ukazano pod postacią ujarzmionego potwora. Symbolem Chrystusa jest winna latorośl z gronem, zwisająca ponad siedzącą parą. Interpretacja tej ostatniej nie jest jednak jednoznaczna, toteż badaczka przyjęła dwie możliwości. Pierwsza zakłada, że jest to – znane w sztuce średniowiecznej – przedstawienie mistycznych zaślubin Chrystusa z Kościołem (Sponus – Sponsa), przy czym postać św. Ottona, Apostoła Pomorza, symbolizowałaby tutaj świadka tego związku. Druga upatruje w parze przedstawionej na konsoli, wizerunków samych władców Pomorza, być może Warcisława I i jego małżonki Anastazji, wspierających działalność misyjną Ottona na Pomorzu.

Otton z Bambergu (ok. 1060-1139) zwany Apostołem Pomorza, wspierany przez księcia Warcisława I i jego małżonkę Anastazję, rozpoczął działalność chrystianizacyjną na ziemiach Gryfitów w 1124 roku. W relacjach kronikarzy znalazły się opisy pierwszego masowego chrztu Pomorzan w Pyrzycach, gdzie według legendy w ciągu dwudziestu dni misjonarz miał ochrzcić siedem tysięcy pogan. W Szczecinie doprowadził do zniszczenia na Wzgórzu Zamkowym świątyni Trygława, a posrebrzane głowy z posągu bóstwa polecił przesłać do Rzymu. W tracie dwóch wypraw misyjnych na Pomorzu (w latach 1124 i 1128 roku) przeprowadził akcje chrystianizacyjne, m.in. w Szczecinie, Stargardzie, Kamieniu Pomorskim, Wolinie, Dyminie i Wołogoszczy. W pięćdziesiąt lat po śmierci (w 1189 r.) został ogłoszony przez papieża Klemensa III świętym.