Rok Bogusława X Wielkiego

Rok Bogusława X Wielkiego

Rok 2023 w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie poświęcony jest jednemu z najwybitniejszych przedstawicieli pomorskiej dynastii książęcej. Dokładnie 500 lat temu odszedł władca wybitny, książę z rodu Gryfitów, który zasłużenie otrzymał przydomek Wielki. Bogusław X zaznaczył się silnymi związkami z Polską, zarówno politycznie, jak i matrymonialnie poprzez małżeństwo z córką króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka, Anną Jagiellonką.

W 2023 roku przypada 500. rocznica jego śmierci, a w 2024 – 570. rocznica urodzin oraz 550. rocznica objęcia władzy w Księstwie Szczecińskim. Dla uczczenia pamięci i przybliżenia sylwetki najsłynniejszego Gryfity w ramach obchodów rocznicy Zamek ma w planach wiele ciekawych wydarzeń oraz publikacji, m.in. polsko-niemiecką sesję naukową poświęconą czasom Bogusława X, polski przekład unikatowego dokumentu z kancelarii książęcej „Inwentarza spuścizny księcia Bogusława X Wielkiego z 1523/1524 roku” oraz monografię księcia autorstwa prof. Edwarda Rymara. Planowane są także podcasty, które przedstawią słuchaczom najciekawsze wątki i wydarzenia związane z wyprawą do Ziemi Świętej, organizacją państwa czy relacjami księcia z kobietami. Dodatkowo, jubileusz świętowano podczas wydarzeń plenerowych, licznych spotkań i wykładów oraz dzięki przygotowanym wystawom obrazującym najważniejsze fakty historyczne z życia księcia.

Głównym partnerem Roku Bogusława X Wielkiego jest Szczecińska Energetyka Cieplna.

Program obchodów rocznicowych:

Wykład inauguracyjny

Bogusław X Wielki (1454-1523) i jego czasy, prowadzenie: prof. Radosław Gaziński

5 października 2023 r., Skrzydło Południowe, Sala Gotycka Czerwona, wejście L

Wstęp wyłącznie na zaproszenia

Wielka podróż księcia Bogusława X w krainę literatury

Premiera Tragikomedii o wyprawie do Jerozolimy Najjaśniejszego Księcia Pomorskiego autorstwa Johanna Kitschera 

Spotkanie z prof. Elwirą Buszewicz, autorką przekładu oraz czytanie fragmentów sztuki przez aktorów szczecińskich scen

26 października 2023 r., Sala Anny Jagiellonki

Bezpłatne wejściówki do odbioru w kasie Zamku na godzinę przed wydarzeniem

Wystawa plenerowa

Bogusław X zwany Wielkim

3 czerwca - 31 grudnia 2023 r., Duży Dziedziniec

Konferencja naukowa

Bogusław X, życie i działalność renesansowego księcia na Pomorzu i w Europie dla uczestników projektu FMP-004-23 Interreg VI A Kultura i zrównoważona turystyka

23-25 listopada 2023 r.

Konferencja popularno-naukowa

Społeczne i kulturowe dzieje ewangelików szczecińskich. 500-lecie reformacji w Szczecinie dla uczestników projektu FMP-005-23 Interreg VI A Kultura i zrównoważona turystyka

2 grudnia 2023 r.

Publikacje

Bogusław X Wielki (1454-1523) i jego czasy, broszura przybliżająca postać księcia, tekst: dr Monika Ogiewa-Sejnota

Wydawca: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

czerwiec 2023 r.

Publikacja do nabycia w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej (wejście I).

Tragicocomedia sive de Iherosolomitana profectione Ilustrissimi Principis Pomeriani/ Tragikomedia o wyprawie do Jerozolimy Najjaśniejszego Księcia Pomorskiego, sztuka teatralna Johanna Kitschera z 1501 roku w opracowaniu i w tłumaczeniu prof. Elwiry Buszewicz

Wydawcy: Książnica Pomorska w Szczecinie i Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

wrzesień 2023 r.

Publikacja do nabycia w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej (wejście I).

Inwentarz spuścizny księcia Bogusława X Wielkiego z 1523/1524 roku, dokument źródłowy ze wstępem i w opracowaniu Jerzego Grzelaka

Wydawca: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

listopad 2023 r.

Bogusław X Magnus, książę pomorski 1454-1474-1523. Źródła i komentarze, monografia księcia autorstwa prof. Edwarda Rymara

Wydawca: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

grudzień 2023 r.

***

Bogusław X Wielki (1454-1523) to najbardziej zasłużony władca Księstwa Pomorskiego, którego życie i dokonania na przestrzeni wieków stały się źródłem zainteresowania najpierw kronikarzy a później uczonych, badaczy i powieściopisarzy. Jego wczesne dzieciństwo i lata młodzieńcze są współcześnie mało znane z racji braku zachowanych materiałów źródłowych. Książę po śmierci ojca Eryka II w 1474 roku, jako jedyny męski przedstawiciel dynastii Gryfitów objął rządy w zjednoczonym Księstwie Pomorskim. Przez cały okres panowania prowadził błyskotliwą i zręczną politykę tak wewnętrzną jak i zagraniczną, otaczając się światłymi doradcami i zyskując sojuszników na dworach królewskich Jagiellonów w Krakowie i Habsburgów w Innsbrucku. Do jego niewątpliwych sukcesów i największych osiągnięć politycznych należy zaliczyć uniezależnienie się od silnego sąsiada – Marchii Brandenburskiej (książę, a także jego następcy stali się bezpośrednimi lennikami cesarza, a nie jak dotychczas elektorów brandenburskich).

Książę dwukrotnie wchodził w związek małżeński. Pierwszy z Małgorzatą brandenburską (córką elektora Fryderyka II Żelaznego) – owiany aurą skandalu – zakończył się procesem o niewierność, separacją pary i śmiercią (naturalną) księżnej. Drugi z Anną Jagiellonką (córką króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka) – opisywany przez kronikarzy jako nad wyraz szczęśliwy – dał księciu upragnionych następców, lenna ziem bytowskiej i lęborskiej oraz imponujący, w wysokości 32 000 złotych reńskich posag (ostatecznie nigdy nie przekazany w całości stronie pomorskiej).

Książę w latach 1496-1498 odbył podróż do Ziemi Świętej odwiedzając m.in. dwór Maksymiliana I Habsburga i w drodze powrotnej papieski w Rzymie. Podczas wyprawy do Jerozolimy stoczył na Morzu Śródziemnym bitwę morską z Turkami. Bitwa ta, już za życia Bogusława przeszła do legendy i stała się kanwą sztuki teatralnej, gloryfikującej czyny księcia.

Z wyprawy do Ziemi Świętej Bogusław powrócił na Pomorze w chwale obrońcy wiary chrześcijańskiej, z tytułem rycerza Grobu Bożego w Jerozolimie i z poświęcanym mieczem – darem od papieża Aleksandra VI (miecz zaginął podczas ostatniej wojny światowej).

W trakcie swojego panowania Bogusław zreformował średniowieczny ustrój państwa i poprzez centralizację i nową organizację dworu wzmocnił władzę książęcą, z powodzeniem przeprowadził reformy gospodarcze – a dzięki m.in. cesarskiemu przywilejowi bicia własnej monety – także finansowe. Zwiększył siły zbrojne księstwa. Zadbał o rozwój rodzimego uniwersytetu w Greifswaldzie, zatrudniając wybitnych uczonych poznanych podczas wyprawy. Zainspirowany dworem saskim Fryderyka III Mądrego zwrócił się w kierunku historii własnego kraju. Z jego inicjatywy rozpoczęto badania, które zaowocowały powstaniem pierwszej kroniki pomorskiej Pomerania napisanej przez teologa i reformatora Johannesa Bugenhagena (prace nad kroniką uczony zakończył w 1518, czyli jeszcze za czasów księcia).

Chociaż pod koniec życia Bogusław wycofał się z życia publicznego i prowadził beztroskie życie, to pozostawił swoim następcom nowoczesne państwo, usprawnione i wzmocnione dzięki przeprowadzonym reformom: administracyjnej, sądowniczej i finansowej. W pamięci potomnych pozostał wybitnym władcą, twórcą wczesnonowożytnego państwa pomorskiego, jedynym przedstawicielem dynastii pomorskiej zasłużenie obdarzonym przydomkiem Wielki.