Kolejna ciekawostka z prac na tarasach Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. – To najprawdopodobniej pozostałości północnego odcinka średniowiecznych murów Szczecina – ocenia Marek Dworaczyk, archeolog nadzorujący modernizację tarasów.
– To kolejna tajemnica, która została odkryta podczas modernizacji renesansowego Zamku Książąt Pomorskich, który jest wizytówką Pomorza Zachodniego. Te odkryte relikty przeszłości poszerzają naszą wiedzę o czasach, w których powstała i w których zmieniała się ta budowla. Co jeszcze kryje Wzgórze Zamkowe? Możliwe, że czekają na nas kolejne ciekawostki historyczne – mówi marszałek Olgierd Geblewicz.
Podczas prac rozbiórkowych na tarasach szczecińskiego Zamku (dawnej rezydencji książęcej dynastii Gryfitów) wykonawcy natrafiają na relikty związane z fascynującą historią Wzgórza Zamkowego. Roboty te nadzorują ze strony Zamku konserwator zabytków oraz archeolog.
Na kilkunastu metrach przy krawędzi tarasu północnego odsłonięte zostały duże głazy (zlokalizowane na osi wschód-zachód).
– Jak pokazała analiza nawarstwień, w których głazy te zalegały, były one przemieszczone. Do ich przesunięcia doszło najpewniej w trakcie powojennej odbudowy zamku – uważa archeolog Marek Dworaczyk, który sprawuje nadzór archeologiczno-architektoniczny nad inwestycją. – Poza tym na linii głazów odkryto także dwa niewielkie fragmenty ceglanych murów o szerokościach do około 80-90 cm, zachowane na długościach około 2 m każdy. Ułożenie tych głazów na osi wschód-zachód i znajdujących sią w ich linii fragmentów murów ceglanych pokrywa się z przebiegiem średniowiecznych murów obronnych otaczających miasto od północy, które funkcjonowały z pewnością jeszcze na początku XIX w. Dane te pozwalają przypuszczać, że odsłonięte obecnie relikty architektoniczne są pozostałością północnego odcinka średniowiecznych murów obronnych, którymi otoczono miasto w ciągu drugiej połowy XIII w. i w XIV wieku.
Marek Dworaczyk podkreśla, że istnieje wiele źródeł, które potwierdzają przebieg dawnych murów obronnych miasta. Wiedzę na ten temat przynoszą choćby dawne dokumenty na temat sporów kolejnych książąt (począwszy od Barnima III) z mieszczanami. Także rysunek, który powstał przy okazji sporu książąt z radą miejską o granice jurysdykcji, obrazujący zabudowania na Wzgórzu Zamkowym z lotu ptaka (hipotetycznie datowany na ok. 1607 r.). Obwarowania prezentują również dawne ryciny, jak choćby XVII-wieczne miedzioryty z widokami Szczecina autorstwa Meriana czy G. Brauna i F. Hogenberga (zobaczyć je można obecnie na Dużym Dziedzińcu Zamku na wystawie plenerowej „Zamek książęcy w Szczecinie”). Ale także dokumenty z prowadzonych po II wojnie światowej systematycznych badań archeologicznych, które realizowały Instytut Archeologii i Etnologii PAN oraz Pracownia Archeologiczna Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków i opracowania z tych badań – m.in. liczne publikacje Tadeusza Wieczorowskiego, Eugeniusza Cnotliwego czy prace z udziałem Marka Dworaczyka.
– Północny odcinek średniowiecznych murów obronnych Szczecina, przebiegający wzdłuż północnego skrzydła zamku, został przynajmniej w części zniszczony już w XIX wieku w trakcie budowy różnego rodzaju budynków w tej części zamku, a także w trakcie powojennej odbudowy – mówi Marek Dworaczyk.
Odkryte relikty na północnym tarasie, będące szczątkowo zachowanymi fragmentami po dawnym murze obronnym, zostały udokumentowane i pozostaną w miejscu odnalezienia (in situ), a informacja o nich została przekazana do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Przypomnimy, że to kolejna ciekawostka historyczna w ostatnim czasie związana z modernizacją zamkowych tarasów. Podczas prac rozbiórkowych na tarasie południowym odkryty został fragment muru – pozostałość budynku książęcego, którego pochodzenie eksperci szacują na przełom XIV i XV wieku. Zachowany w dobrym stanie fragment muru uznany został przez nadzorujących roboty ekspertów w zakresie konserwacji zabytków i archeologii za cenny relikt.
Dobiegające końca prace rozbiórkowe związane z modernizacją zamkowych tarasów trwają od ubiegłego roku. W sierpniu 2022 Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie podpisał umowę z Mostostalem Warszawa SA – wyłonionym w przetargu wykonawcą inwestycji pod nazwą „Kompleksowe zagospodarowanie tarasów oraz odbudowa skrzydła północnego Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie”. W jej efekcie zmodernizowane mają być wszystkie zamkowe tarasy (południowy, wschodni i północny) oraz skarpa północna, a także odbudowane skrzydło północne. Zgodnie z umową na prace w zakresie tarasów wykonawca ma 18 miesięcy, na pozostałe – 30 miesięcy. Odkrycie kolejnych reliktów nie ma wpływu na termin realizacji inwestycji.
Wykonawca realizuje modernizację w formule „zaprojektuj i wybuduj”. Oznacza to, że musi przygotować niezbędną dokumentację projektową, uzyskać wszelkie wymagane zgody i opinie, a następnie wykonać roboty budowlane. Obecnie trwa weryfikacja dokumentacji projektowej.
Całość prac kosztować ma prawie 85 mln zł, z czego blisko 31 mln zł na modernizację tarasów dofinansowane zostanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Pozostała kwota pochodzi z budżetu Województwa Zachodniopomorskiego.
Projekt NR RPZP.04.01.00-32-4004/21 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 Oś Priorytetowa 4 Naturalne otoczenie człowieka Działanie 4.1 Dziedzictwo kulturowe
Miejsce
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie
