Osada w miejscu Wzgórza Zamkowego

Osada w miejscu Wzgórza Zamkowego

Osada w miejscu Wzgórza Zamkowego, z której rozwinął się Szczecin istniała już na przełomie VIII i IX wieku. Teraz mamy na to dowód – uważa archeolog nadzorujący prace przy modernizacji tarasów Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie.

– Modernizacja renesansowego Zamku Książąt Pomorskich odkryła przed nami kolejną tajemnicę. Tym razem zyskaliśmy dowód na to, że osada w miejscu Wzgórza Zamkowego, z której rozwinął się Szczecin istniała już na przełomie VIII i IX wieku. Wzgórze kryje z pewnością wiele niespodzianek i sądzę, że odsłoni nam jeszcze niejedną nieznaną wcześniej kartę historii – mówi marszałek województwa Olgierd Geblewicz.

Zdaniem Marka Dworaczyka z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN ze Szczecina, który ze strony Zamku sprawuje nadzór archeologiczny nad inwestycją „Kompleksowe zagospodarowanie tarasów oraz odbudowa skrzydła północnego Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie”, takim dowodem są wyniki badań pozostałości kości zwierzęcych (bydła), wydobytych w wykopie sondażowym pod Wieżą Zegarową szczecińskiego Zamku, w warstwach kulturowych związanych z funkcjonowaniem najstarszej osady, z której rozwinął się współczesny Szczecin.

– Próbki przekazaliśmy do specjalistycznego laboratorium w Poznaniu, gdzie zostały poddane analizie radiowęglowej – mówi archeolog Marek Dworaczyk. – Mamy wyniki badań. To rewelacja! Niezależne, pierwsze tak dokładne wyniki, które potwierdzają, że wcześniejsze datowania archeologiczne były prawidłowe. W dodatku na ich podstawie możemy precyzyjniej twierdzić, że osada w tym miejscu istniała w okresie od 771 do 886 lub od 771 do 893 roku.

Marek Dworaczyk wyjaśnia, że dotychczas archeolodzy podobnie szacowali okres powstania osady (na 2. poł. VIII wieku), ale nie mieli pewności, bowiem datowali jedynie na podstawie odkrytych w najstarszych nawarstwieniach fragmentów przedmiotów – np. ułamków naczyń czy ostrogi z zaczepami. Ustalenia te powstały na podstawie znalezisk pozyskanych w trakcie badań archeologicznych na terenie zamku w latach 1947-1977, związanych z jego odbudową (powojenna odbudowa szczecińskiego zamku zakończyła się dopiero w latach 80. XX wieku). Wówczas datowanie archeologiczne było właściwie jedyną metodą ustalania chronologii znalezisk. Dzisiaj, dzięki rozwojowi badań radiowęglowych (porównanie proporcji między izotopami węgla) i dendrochronologicznych (datowanie przyrostów rocznych drzewa, głównie dębowego i sosnowego, wykorzystywanego do budowy budynków, ulic czy innych konstrukcji), to właśnie te metody stały się podstawowymi w datowaniu odkryć archeologicznych. Pozwalają one uzyskać nawet daty roczne, jak w przypadku dendrochronologii, a w sytuacji wykorzystania analiz radiowęglowych przedziały czasu, w jakich doszło do uformowania się nawarstwień kulturowych.

Marek Dworaczyk uważa obecne wyniki za wręcz rewelacyjne: – Bo uzyskaliśmy pierwsze datowanie bezwzględne, obejmujące co prawda przedział czasu między 2. połową VIII a 2. połową IX wieku, tj. między 771 a 893 rokiem, osady, z której w późniejszych wiekach rozwinął się Szczecin – mówi. – W piwnicach Wieży Zegarowej zamku planowany jest jeszcze kolejny wykop budowlany. Przeprowadzone w nim badania archeologiczne z pewnością pozwolą na odkrycie kolejnych źródeł z tego czasu. I kolejne próbki przekazane zostaną do analizy radiowęglowej. Mam nadzieję, że uzyskane dzięki nim wyniki potwierdzą obecne ustalenia, a większa liczba takich datowań sprawi, że o powstaniu na obecnym Wzgórzu Zamkowym osady w końcu VIII bądź na przełomie VIII i IX wieku będziemy mówić z prawdopodobieństwem bliskim 100 proc. Tak zresztą o Szczecinie wypowiadali się już w XII wieku biografowie św. Ottona, nazywając go najstarszym i najznamienitszym miastem Pomorza.

Materiał do próbek uzyskano podczas badań w związku z prowadzoną inwestycją „Kompleksowe zagospodarowanie tarasów oraz odbudowa skrzydła północnego Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie”. Jak już informowaliśmy, w trakcie prac odkrywane są kolejne relikty. – Jednym z cenniejszych i lepiej zachowanych jest fragment muru, którego pochodzenie szacujemy na być może już XIV, a z pewnością na XV wiek. Jest on pozostałością tzw. Dużego Domu, który zbudowany został w tym czasie. Na tym murze wzniesiono w 2. połowie XVI wieku część renesansowego, południowego skrzydła zamku – mówi Marek Dworaczyk. [Więcej informacji]

Obecnie trwają prace wykończeniowe oraz nawierzchniowe na tarasach południowym i wschodnim. W toku są roboty na tarasie i skarpie północnych.

Jak zapewnia Paweł Kwiecień, rzecznik Mostostalu Warszawa SA, prace związane z odbudową i wzmocnieniem skarpy północnej oraz uszczelnieniem tuneli pod skarpą i tarasem północnym są zaawansowane. Na tym tarasie pod ścisłym nadzorem archeologicznym trwają również prace przy zewnętrznych sieciach sanitarnych. Rozpoczęta od skrzydła południowego renowacja zamkowej elewacji prowadzona jest już także w skrzydle północnym i wschodnim: – Właśnie na tarasie południowym działamy najintensywniej – mówi Paweł Kwiecień. – Dobiega końca układanie docelowej nawierzchni z płyt granitowych, zamontowane zostały odrestaurowane balustrady oraz trwają prace związane z montażem kamienia elewacyjnego z piaskowca w części niższej elewacji skrzydła południowego. Wewnątrz pomieszczeń tarasu wschodniego dobiegają końca prace związane z instalacjami oraz wykończeniowe.

Okładzina z piaskowca widoczna jest już od strony ul. Kuśnierskiej. Zastosowanie tego kamienia naturalnego wynika z szacunku do zabytku (podobny kamień występuje już w różnych elementach architektonicznych np. obramowaniach okiennych od strony Dużego Dziedzińca czy attykach) i jest zgodne z projektem zaakceptowanym przez Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Całość inwestycji trwać ma do 2025 r. i kosztować 85 mln zł, z czego blisko 31 mln zł na modernizację tarasów dofinansowane zostanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Pozostała kwota pochodzi z budżetu Województwa Zachodniopomorskiego.

Projekt NR RPZP.04.01.00-32-4004/21 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 Oś Priorytetowa 4 Naturalne otoczenie człowieka Działanie 4.1 Dziedzictwo kulturowe