Płyta fundacyjna księcia Barnima XI

Płyta fundacyjna księcia Barnima XI

Eksponat prezentowany w ramach galerii online – Galerii z Gryfem

Płyta znajduje się na elewacji zachodniej Skrzydła Wschodniego Zamku Książąt Pomorskich. Jej autor nie jest znany, być może jest to artysta pochodzący z południowych Niemiec, tzw. Mistrz płyt erekcyjnych. Płyta została ufundowana w 1538 r. przez księcia pomorskiego Barnima XI. Według niektórych badaczy została wykonana dla zamku w Darłowie i stamtąd przeniesiona do Szczecina w 1892 roku.

Relief na płycie przedstawia herb Księstwa Pomorskiego w jego pełnej reprezentacyjnej formie. Dziewięciopolowa tarcza herbowa, podtrzymywana po bokach przez „dzikich mężów” (odzianych w skóry zwierzęce i turbany), zwieńczona jest klejnotem w formie mitry książęcej z pióropuszem z pawich piór i otoczona bujnymi labrami. Obramienie kompozycji stanowią pilastry, dźwigające architraw z inskrypcją wykonaną majuskułą: BARNIM. D.G. EIVS. NOIS. X BOGUSLAI/X. FILIVS.STETTIN. PO. CAS. WAN. /DVX. RVGIEQ. PRIN.COM.GVSCO. 1538 [BARNIM Z ŁASKI BOŻEJ X TEGO IMIENIA, SYN BOGUSŁAWA X, KSIĄŻĘ SZCZECIŃSKI POMORSKI, WANDALSKI, KSIĄŻĘ RUGIJSKI, HRABIA CHOĆKOWSKI. 1538].

Zobacz galerię zdjęć płyty

W polach tarczy rozmieszczone są herby poszczególnych ziem należących do dziedzictwa Gryfitów:
u góry od lewej – Księstwa Szczecińskiego (czerwony gryf w złotej koronie na srebrnym tle), Księstwa Pomorskiego (czerwony gryf na srebrnym tle) i Księstwa Kaszubskiego (czarny gryf na złotym tle):
w rzędzie środkowym – Księstwa Wendyjskiego (czerwony gryf z zielonym ukośnym pasem na srebrnym tle), Księstwa Rugijskiego (w górnej części czarny półlew na złotym tle, w dolnej – czerwony mur na niebieskim tle) i Ziemi Uznamskiej (srebrny rybogryf na czerwonym tle),
u dołu – Księstwa Bardzkiego (czarny gryf z ukośnym srebrnym pasem na złotym tle), Hrabstwa Choćkowskiego (dwie skrzyżowane czerwone pałki i cztery czerwone róże na złotym tle) i Księstwa Wołogoskiego (w górnej części srebrny półgryf na czerwonym tle, w dolnej szachownica niebiesko-złota).

Barnim XI (1501-1572), pierwszy protestancki książę Pomorza dał się poznać jako zręczny polityk. W 1530 r. na sejmie Rzeszy, w Augsburgu uzyskał całkowitą samodzielność w rządzeniu księstwem. W 1534 r. (na sejmie w Trzebiatowie) wprowadził na Pomorzu luteranizm. Prowadził wyważoną politykę zagraniczną i podtrzymywał kontakty z Zygmuntem Augustem, królem Polski, z którym był spokrewniony poprzez swoją matkę, Annę Jagiellonkę.

Książę kolekcjonował dzieła sztuki, głównie z zakresu złotnictwa i sam przejawiał zdolności artystyczne, tworząc rzeźby i mechanizmy precyzyjne. Zatrudniał na dworze szczecińskim wielu artystów m.in. rzeźbiarza Hansa Peiseera, twórcę ołtarza do podszczecińskiego zamku w Oderburgu (znajdującego się obecnie w kościele w Sownie). Był inicjatorem zreformowania cechów pomorskich, a także przyczynił się do założenia w 1543 r.półwyższej szkoły w Szczecinie, tzw. Pedagogium Książęcego.

Płyta w 1991 r. została poddana konserwacji w Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki PKZ Szczecin. W wyniku prac prowadzonych pod kierunkiem Mirosławy Koutny-Giedrys odzyskała dawną kolorystykę.