Sarkofag Bogusława XIV

Sarkofag Bogusława XIV

Eksponat prezentowany w ramach galerii online – Galerii z Gryfem

Sarkofag księcia Bogusława XIV został wykonany w szczecińskim zakładzie konwisarskim Andreasa Stahlkopfa w 1637 r. i jest ostatnią cynową trumną książęcą, która spoczęła w krypcie zamku szczecińskiego. Tak jak i inne sarkofagi szczecińskich Gryfitów, został wykonany z blachy cynowo-ołowianej i ma kształt prostej skrzyni o trapezowatym przekroju. Spośród zachowanych książęcych trumien paradnych w Szczecinie ma najbogatszą dekorację wieka i ścian.

Wieko sarkofagu ujęte jest w bordiurę z ornamentem wici winorośli i główkami uskrzydlonych aniołków w narożnikach. Na pokrywie w górnej jej części pod arkadą znajdował się obecnie niezachowany krucyfiks. Poniżej, pośrodku wieka, umieszczony jest medalion z dziewięciopolowym herbem Księstwa Pomorskiego, podtrzymywanym przez dwóch dzikich mężów. Poniżej medalionu z herbem znajduje się napis epitafijny w brzmieniu:

VON GOTTES GNADEN
BOGISLAV DIESES NAHMENS
DER XIV HERZOG ZV STETTIN
POMMERN DER CASSVBEN VNDT
WENDEN FVRST ZV RVGEN ERWEHLTER
BISCHOFF ZV CAMMIN GRAFF ZV GVTZ
KOW VND HERR DER LANDE LAWEN
BVRG VND BVTOW DER LETZTE DES
POMMERSCHEN FVRSTENSTAMMES
IST GEBORN ZV BARTH DEN 31 MÄRTZ
ANNO 1580 HAT DER STETTINSCHEN RE
GIERVNG 17 DER WOLGASTISCHEN 12 VND
DER BISCHÖFFLICHEN 14 IHAR GANTZ LOB
LICH FVRGESTANDEN IST ZV STETTIN DEN
10 MÄRTZ ANNO 1637
AVF DEN
AB[END] NACH (?) 9 VHR EINS (?) SANFTEN VND SELI
GEN TODT (?) VERSCHIEDEN (?) VND IM FVRSTLICHEN
BEGR …

Z bożej łaski Bogusław, tego imienia XIV, książę Pomorza szczecińskiego, Kaszubów i Wendów, książę rugijski, wybrany biskup kamieński, hrabia Gützkow, pan ziemi lęborskiej i bytowskiej, ostatni z pomorskiego domu książęcego, urodził się w Barth, 31 marca roku 1580, panował chwalebnie w Szczecinie 17, Wołogoszczy 12 i jako biskup 14 lat, zmarł w Szczecinie 10 marca roku 1637 wieczorem po godzinie 9 śmiercią łagodną i w Panu, i w książęcej krypcie grobowej... (dalej napis nieczytelny).

Zobacz galerię zdjęć

Boki sarkofagu zdobią półkoliste arkady z pilastrami udekorowanymi motywem waz z bukietami kwiatów, uskrzydlone główki aniołków umieszczone na tle grawerowanych ornamentów rollwerkowych oraz owoce granatu i winnego grona. Przy górnych i dolnych krawędziach każdego z boków sarkofagu znajdują się odlewane, ażurowe listwy z ornamentem z wici winorośli. Narożniki trumny cynowej podkreślono półplastycznymi kobiecymi hermami z koronami na głowach i splecionymi rękami ponad łonem. Hermy zakończone są zwierzęcymi szponami (być może gryfa), pełniącymi jednocześnie funkcję nóżek, na których opierał się sarkofag. Pierwotnie sarkofag był bogato złocony i pokryty laserunkami w kolorach czerwonym i zielonym (?). Obecnie złocenia i laserunki zachowane są w stanie szczątkowym.

Bogusław XIV (ur. 31 marca 1580 w Barth) zmarł bezpotomnie 10 marca 1637 r. w Szczecinie. Śmierć ta, choć spodziewana (książę od kwietnia 1633 był częściowo sparaliżowany), dopełniła miary tragedii, jaką przeżywało Pomorze wciągnięte w orbitę wojny trzydziestoletniej (1618-1648) i rozrywane wewnętrznymi walkami stronnictw popierających Szwecję bądź Brandenburgię w staraniach o objęcie sukcesji po Gryfitach. Choć z faktu wymierania dynastii zdawano sobie sprawę od wielu lat, zgon Bogusława był dla Pomorzan wstrząsem. Nadal trwały działania wojenne i nie było komu zorganizować pogrzebu godnego władcy. Ostatecznie doczesne szczątki księcia pochowano dopiero 17 lat po jego śmierci. Uroczystości żałobne w szczecińskim kościele zamkowym odbyły się 25 maja 1654 w asyście wysłanników królowej Szwecji Krystyny i elektora Fryderyka Wilhelma, licznych posłów z domów książęcych spokrewnionych z pomorską dynastią, tłumnego udziału szlachty, duchowieństwa i przedstawicieli miast pomorskich. Po uroczystościach, kryptę grzebalną Gryfitów ze złożonym w niej sarkofagiem Bogusława XIV zamurowano. Regalia Księstwa Pomorskiego: dwie laski marszałkowskie, dwa książęce kołpaki, dwie złote pieczęcie i dwa miecze zostały zabrane na dwory królowej Szwecji i elektora Brandenburgii w ten symboliczny sposób zamykając panowanie Gryfitów na Pomorzu i sankcjonując podział ich państwa.