Zamek Książąt Pomorskich - Talar Filipa II

Talar Filipa II

Eksponat prezentowany w ramach galerii online – Galerii z Gryfem

Srebrny talar powstał między rokiem 1614 a 1616. Jego treść i forma wskazują na bardziej pamiątkowy niż obiegowy charakter, trudno go jednak związać z określonymi wydarzeniami. Augsburski medalier Daniel Sailer przedstawił portret popiersiowy Filipa II w wieku dojrzałym, z charakterystyczną brodą i wąsami. Nie wiadomo, czy powstał on na podstawie malarskiego portretu (nie zachował się żaden), czy władca sam podsuwał rytownikowi wstępny projekt rysunkowy, wraz z sugestiami dotyczącymi warstwy ikonograficznej. Warto podkreślić, że portret prezentuje księcia jako człowieka rozumnego i dostojnego.

Zobacz galerię zdjęć

Na rewersie wyobrażenie gryfa wraz z dewizą CHRISTO.ET.REI.PVBLICAE [Chrystusowi i wspólnemu dobru] oddaje symboliczne credo sprawowania rządów przez księcia. Motywem gryfa trzymającego miecz i księgę posługiwał się Filip II bardzo często. Widnieje on na proporcu bojowym i przedmiotach związanych z fundacją księcia. Symbolika tego wyobrażenia wskazywała na wierność wierze (Chrystusowi) i gotowość do obrony praw i zasad, które mają źródło w Biblii. Wymowa gryfa, symbolu państwa i dynastii, została wzmocniona dziewięcioma herbami ziemskimi oraz tarczą z tzw. krwawym polem umieszczonymi na rozłożonych skrzydłach po obu stronach tułowia. Jest to pierwsza moneta, na której pojawiło się krwawe pole. Wizerunek rewersu nawiązywał do popularnej wówczas kompozycji orła Rzeszy z tarczami herbowymi na skrzydłach. Warto podkreślić, że wspięty gryf z tarczami herbowymi na skrzydłach pojawił się po raz kolejny w 1618 r. na talarach bitych na pamiątkę śmierci i pogrzebu księżnej Anny Marii, wdowy po księciu Barnimie X (XII). Ostatni raz gryf pojawił się w takiej stylistyce na talarach bitych w 1654 r. z okazji uroczystego pogrzebu Bogusława XIV.

Mennictwo Filipa II

Filip II uruchomił mennicę w Szczecinie po sześciu latach od przejęcia władzy w państwie. Złożyło się na to kilka czynników, wśród których istotny był fakt nielegalnej produkcji monet w sąsiednim księstwie wołogoskim. Kuzyn księcia, Filip Juliusz, wbrew prawu monetarnemu Rzeszy Niemieckiej z 1559 r. (w Księstwie Pomorskim mogła działać tylko mennica w Szczecinie) otworzył w 1609 r. we Franzburgu swoją mennicę. Bił w niej na szeroką skalę monety w miedzi, srebrze i złocie. Zła jakość pieniądza franzburskiego, przede wszystkim groszy i podwójnych szelągów, przyczyniła się do wzrostu panującej w Rzeszy inflacji, która w latach dwudziestych XVII w. przybrała formę hiperinflacji. W tym stanie rzeczy Filip II w 1612 r. podjął działania mające na celu wznowienie mennictwa w Szczecinie i wzmocnienie finansów państwa. Projekt menniczy przewidywał produkcję monet zgodnie ze standardami i prawem Rzeszy, nad czym pieczę sprawował zaprzysiężony na mincmistrza erfurcki złotnik Johann (Hans) Schambach. Na rynek lokalny bito drobne monety – grosze i trzyfenigówki oraz w niewielkich ilościach talary i złote guldeny, co odróżniało politykę księcia od pozostałych ówczesnych władców.

Monety pamiątkowe

W księstwie szczecińskim większość guldenów i emisji talarowych nie przeznaczono do normalnego obiegu. Tworzą one imponującą serię monet pamiątkowych, które towarzyszą rządom Filipa II aż do końca. Często niedatowane i niesygnowane, ozdabiane alegoriami i religijnymi sentencjami, pełniły funkcję reprezentacyjne i były traktowane jak prezenty na specjalne okazje. Odzwierciedlają nie tylko ówczesne wydarzenia i sytuację polityczną, lecz także ideologię panowania Filipa II. Zapoczątkowały wejście monety pamiątkowej do kultury dworskiej i uświetnianie różnych wydarzeń oraz jubileuszy specjalnie bitymi numizmatami. Wszystkie należą do niezwykle rzadkich. Zamiłowanie Filipa II do sztuki przełożyło się na pasję kolekcjonerską władcy, który zbierał monety antyczne i nowożytne oraz projektował własne monety okolicznościowe. Do rycia stempli został zatrudniony augsburski medalier Daniel Sailer, którego inicjały widnieją na wielu pamiątkowych egzemplarzach.