Widok Barth

Widok Barth z lotu ptaka od zachodu

Eksponat prezentowany w ramach galerii online – Galerii z Gryfem

Widok Barth, którego autorem jest  Frans Hogenberg, został wykonany w roku 1596.  Rycina pochodzi z dzieła Georga Brauna i Fransa Hogenberga Civitates orbis terrarum, poświęconego prezentacji wyjątkowych miast świata. Barth było drugim i ostatnim miastem pomorskim, po Szczecinie, którego przedstawienie zostało zamieszczone w tej księdze skierowanej do podróżników, kupców i osób ciekawych świata – będącej odpowiednikiem dzisiejszych albumów z fotografiami najpiękniejszych i najbardziej godnych obejrzenia miast świata.

Rycina przedstawia Barth od strony zachodniej w formie plastycznego planu, tak, aby widz mógł zwiedzać miasto, nie ruszając się z domu. Widoczna jest siatka wszystkich ulic i cała zabudowa, a także zieleń miejska i okolice poza murami. Widok był wiarygodnym i bogatym w informacje historyczne i kulturowe swoistym portretem Barth, który w następnym stuleciu chętnie kopiowano.

Zobacz galerię zdjęć

Do miasta można było wejść, podążając za pieszym wędrowcem przez przedmieście ze stodołami i wiatrakiem, dalej przez Bramę na Grobli (Dam Tor) prowadzącą przez most na fosie. Idąc prosto, docierało się do kościoła Mariackiego otoczonego cmentarzem z renesansową bramką. Za kościołem mijało się ratusz, rynek z kramami i studnią, a idąc dalej ku wschodowi, dochodziło do bramy wiodącej na dziedziniec zamkowy. Zamek po renesansowej przebudowie był dużym, choć niejednorodnym założeniem otaczającym czworokątny dziedziniec, usytuowanym przy murach miejskich, w północno-wschodnim narożu miasta. Na osi głównego (piętrowego) skrzydła zbudowano wysoką wieżę nakrytą renesansowym hełmem, oznaczającą i wyróżniająca siedzibę władców. Naprzeciw szczytowej ściany zamku wznosiła się drukarnia. Wzdłuż pozostałych boków dziedzińca stały długie budynki mieszkalne i gospodarcze. Tu właśnie odbyły się zaręczyny Filipa II. W pobliżu zamku znajdowała się Brama Wikowa (Wik Tor), za którą leżało przemieście słowiańskie. Natomiast z rynku w kierunku północnym prowadziła ulica Rybacka (Fischer Strasse) do Bramy Rybackiej (Fischer Tor) i dalej do portu. W stronę południową wiodła ulica Długa (Lange Strasse) do Bramy Długiej (Lange Tor), przy której stała kaplica św. Ducha. W obrębie murów zostały ukazane gęsto rozstawione czatownie, a po południowo-zachodniej stronie miasta baszta prochowa. Poza miastem Hogenberg uwiecznił przed Bramą na Grobli stocznię, przed Bramą Rybacką port z placem przeładunkowym, pomostami dla większych statków, różnej wielkości statkami i łodziami. Wokół miasta ukazał miejskie pola i ogrody. Promienne słońce wznoszące się nad horyzontem symbolizuje świetność Barth. Umieszczone nad widokiem motywy heraldyczne i kartusz z inskrypcją sytuują miasto w państwie pomorskim i podkreślają jego rolę książęcego ośrodka rezydencjonalnego. Po lewej (heraldycznie prawej) stronie jest herb Ziemi Bardzkiej, po stronie przeciwnej herb miasta. Inskrypcja sławi Gryfitów. U dołu ryciny trzy pary postaci w stosownych strojach mówią, jak ubierali się książęta – stojący po stronie lewej (heraldycznie prawej), mieszczanie – przedstawieni pośrodku, oraz chłopi ukazani po stronie prawej (heraldycznie lewej).

Znaczenie Barth w państwie Gryfitów

Barth (Bardo) zostało uwzględnione w publikacji Brauna i Hogenberga z powodu znaczenia, jakie osiągnęło w państwie Gryfitów w drugiej połowie XVI w. Miasto położone nad akwenem bałtyckim zwanym Barther Bodden było ważną siedzibą władców już w XII w. Ziemia Bardzka została wymieniona po raz pierwszy w 1159 r. Wówczas poza murami miejscowości znajdowały się dwa warowne zamki słowiańskie: stary zamek (antiquum castrum) i nowy zamek (novum castrum). W 1255 r. Barth, należące wówczas do książąt rugijskich, otrzymało od księcia Jaromira II miejskie prawo lubeckie. Miasto, kultywując handel morski, rybołówstwo, a także rzemiosło i gospodarkę rolną, wzbogaciło się na tyle, że w XIV stuleciu przekształciło się w ośrodek murowany. Znane było szczególnie jako eksporter piwa, które wysyłało do portów europejskich od Nowogrodu po Marsylię. W XIV w. wzniesiono mury miejskie z czterema bramami, do których prowadziły z rynku cztery główne ulice, dzielące miasto na kwartały. W kwartale rynkowym, w północnej części miasta, bliższej portu, zbudowano kościół Mariacki i ratusz, a w kwartale położonym naprzeciw książę Wisław III wzniósł gotycki zamek. Ponieważ książę był poetą, minnesangerem, w Barth rozwinęła się wysoka kultura dworska. Powstały w Barth również budowle służące celom charytatywnym: kaplica św. Ducha, a poza murami miejskimi szpitale św. Jerzego oraz św. Krzyża. W XVI w. na miejscu zamku gotyckiego książę Bogusław X, inicjator przebudowy pomorskich siedzib książęcych, wzniósł w 1573 r. okazały zamek w stylu renesansu północnego. Gmach ten obok zamku postawionego wkrótce (1575–1577) w Szczecinie stanowił o znaczeniu Pomorza. Oba miasta cieszyły się taką sławą i prestiżem, że zostały uwiecznione w publikacji Brauna i Hogenberga. Znaczenie Barth wzrosło jeszcze bardziej po założeniu w 1582 r. drukarni, w której wydano w 1588 r. przetłumaczoną na regionalny dialekt tzw. Biblię Bardzką.