wróć do poprzedniej strony
Odbudowa Zamku Książąt Pomorskich po II wojnie światowej
Po zakończeniu II wojny światowej zachodnia część Pomorza wraz ze Szczecinem znalazły się w granicach państwa polskiego (dzisiejsze Pomorze Zachodnie). Szczeciński zamek książęcy uznano za najcenniejszy obiekt zabytkowy miasta i regionu, nadając mu rangę symbolu – „pomnika historii Pomorza Zachodniego” i zdecydowano o jego odbudowie. Jednak dawna siedziba książąt Gryfitów była wielką ruiną – straty oszacowano na 60% substancji budowli. Pierwsze prace porządkowe na terenie zamku podjęto już w 1946 r. W ich trakcie natrafiono na kryptę grzebalną z szeregiem książęcych sarkofagów, a w nich na resztki paradnych strojów i wielkiej cenności renesansową biżuterię. W latach 1947–1952 prowadzono na zamku prace archeologiczne. Jednocześnie podjęto prace projektowe, którymi od 1954 r. kierował prof. Stanisław Latour. Koncepcja odbudowy zamku zakładała przywrócenie form budowli z okresu jego największej świetności w dobie renesansu. Wizualną podstawą odbudowy była rycina z 1652 r. zamieszczona w dziele Mateusza Meriana, będąca perspektywicznym widokiem zamku i jednocześnie najbardziej precyzyjnym jego wizerunkiem. Odbudowę zamku przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym, przypadającym na lata 1958–1964, odbudowano skrzydło północne (pełna rekonstrukcja renesansowej architektury z odtworzeniem historycznego układu wnętrz) i wschodnie (rekonstrukcja ograniczona do bryły i elewacji, wnętrza współczesne), eksponując ich renesansowy charakter. Oba skrzydła adaptowano na potrzeby Wojewódzkiego Domu Kultury. W północnym, mieszczącym najbardziej reprezentacyjne wnętrza, zlokalizowano salę widowiskowo-koncertową (dawny kościół zamkowy, obecnie sala Bogusława X), sale wystawowe i kawiarnię. We wschodnim – pomieszczenia o charakterze administracyjno-socjalnym. W drugim etapie, rozpoczętym w 1970 r. a zakończonym w 1985 r., zrekonstruowano pozostałe trzy skrzydła: zachodnie, południowe i mennicze. Prace przy skrzydle zachodnim (1970–1973), zachowanym po wojnie w najlepszym stanie technicznym, polegały na konserwacji i rekonstrukcji zewnętrznego wyglądu skrzydła z odtworzeniem krużganków, wieży schodowej i attyki, oraz współczesnym rozwiązaniu wnętrz. Natomiast skrzydło Mennicze w całości zrekonstruowano w kształcie z pierwszej ćwierci XVII w. przy współczesnym rozwiązaniu wnętrz, przeznaczonych na siedzibę przedsiębiorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków (prace w latach 1972–1976).
Najtrudniejsza była odbudowa skrzydła południowego, dawnego „Dużego Domu”, najbardziej przebudowanego w XIX w. i najbardziej zniszczonego podczas II wojny światowej. Projekt przewidywał kompleksową rekonstrukcję skrzydła w bogatym kształcie z przełomu XVI i XVII w. Pierwotna koncepcja uległa jednak znacznej zmianie w 1972 r., kiedy zdecydowano o przeznaczeniu skrzydła na potrzeby Teatru Muzycznego (dzisiejszej Opery na Zamku). Ostatecznie rekonstrukcja objęła zewnętrzną bryłę południowego skrzydła, z późnogotyckimi maswerkowymi szczytami, piwnice i część pomieszczeń parteru (dzisiejsza Sala Gotycka, sale Urzędu Stanu Cywilnego).
Prace przy odbudowie Zamku Książąt Pomorskich zakończono w 1985 r., po dwudziestu trzech latach od ich rozpoczęcia. Głównym wykonawcą były Pracownie Konserwacji Zabytków w Szczecinie. W 2008 r. w westybulu skrzydła północnego umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą głównemu projektantowi odbudowy zamku – prof. Stanisławowi Latourowi (1927–2007). Od momentu oddania do użytku w 1959 r. pierwszych sal w skrzydle północnym Zamek Książąt Pomorskich był miejscem niezliczonej ilości imprez i wydarzeń artystycznych, z których wiele przeszło do historii kultury Szczecina (m.in. Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego, instalacja Władysława Hasiora „Płonące ptaki” na skarpie zamkowej, szekspirowskie spektakle Państwowych Teatrów Dramatycznych w reżyserii Józefa Grudy w sali księcia Bogusława X, Wielki Turniej Tenorów).
