Odbudowa Zamku Książąt Pomorskich po II wojnie światowej

wróć do poprzedniej strony

 

Odbudowa Zamku Książąt Pomorskich po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej zachodnia część Pomorza wraz ze Szczecinem znalazły się w granicach państwa polskiego (dzisiejsze Pomorze Zachodnie). Szczeciński zamek książęcy uznano za najcenniejszy obiekt zabytkowy miasta i regionu, nadając mu rangę symbolu – „pomnika historii Pomorza Zachodniego” i zdecydowano o jego odbudowie. Jednak dawna siedziba książąt Gryfitów była wielką ruiną – straty oszacowano na 60% substancji budowli. Pierwsze prace porządkowe na terenie zamku podjęto już w 1946 r. W ich trakcie natrafiono na kryptę grzebalną z  szeregiem książęcych sarkofagów, a w nich na resztki paradnych strojów i wielkiej cenności renesansową biżuterię. W latach 1947–1952 prowadzono na zamku prace archeologiczne. Jednocześnie podjęto prace projektowe, którymi od 1954 r. kierował prof. Stanisław Latour. Koncepcja odbudowy zamku zakładała przywrócenie form budowli z okresu jego największej świetności w dobie renesansu. Wizualną podstawą odbudowy była rycina z 1652 r. zamieszczona w dziele Mateusza Meriana, będąca perspektywicznym widokiem zamku i jednocześnie najbardziej precyzyjnym jego wizerunkiem. Odbudowę zamku przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym, przypadającym na lata 1958–1964, odbudowano skrzydło północne (pełna rekonstrukcja renesansowej architektury z odtworzeniem historycznego układu wnętrz) i wschodnie (rekonstrukcja ograniczona do bryły i elewacji, wnętrza współczesne), eksponując ich renesansowy charakter. Oba skrzydła adaptowano na potrzeby Wojewódzkiego Domu Kultury. W północnym, mieszczącym najbardziej reprezentacyjne wnętrza, zlokalizowano salę widowiskowo-koncertową (dawny kościół zamkowy, obecnie sala Bogusława X), sale wystawowe i kawiarnię. We wschodnim – pomieszczenia o charakterze administracyjno-socjalnym. W drugim etapie, rozpoczętym w 1970 r. a zakończonym w 1985 r., zrekonstruowano pozostałe trzy skrzydła: zachodnie, południowe i mennicze. Prace przy skrzydle zachodnim (1970–1973), zachowanym po wojnie w najlepszym stanie technicznym, polegały na konserwacji i rekonstrukcji zewnętrznego wyglądu skrzydła z odtworzeniem krużganków, wieży schodowej i attyki, oraz współczesnym rozwiązaniu wnętrz. Natomiast skrzydło Mennicze w całości zrekonstruowano w kształcie z pierwszej ćwierci XVII w. przy współczesnym rozwiązaniu wnętrz, przeznaczonych na siedzibę przedsiębiorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków (prace w latach 1972–1976).

Najtrudniejsza była odbudowa skrzydła południowego, dawnego „Dużego Domu”, najbardziej przebudowanego w XIX w. i najbardziej zniszczonego podczas II wojny światowej. Projekt przewidywał kompleksową rekonstrukcję skrzydła w bogatym kształcie z przełomu XVI i XVII w. Pierwotna koncepcja uległa jednak znacznej zmianie w 1972 r., kiedy zdecydowano o przeznaczeniu skrzydła na potrzeby Teatru Muzycznego (dzisiejszej Opery na Zamku). Ostatecznie rekonstrukcja objęła zewnętrzną bryłę południowego skrzydła, z późnogotyckimi maswerkowymi szczytami, piwnice i część pomieszczeń parteru (dzisiejsza Sala Gotycka, sale Urzędu Stanu Cywilnego).

Prace przy odbudowie Zamku Książąt Pomorskich zakończono w 1985 r., po dwudziestu trzech latach od ich rozpoczęcia. Głównym wykonawcą były Pracownie Konserwacji Zabytków w Szczecinie. W 2008 r. w westybulu skrzydła północnego umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą głównemu projektantowi odbudowy zamku – prof. Stanisławowi Latourowi (1927–2007). Od momentu oddania do użytku w 1959 r. pierwszych sal w skrzydle północnym Zamek Książąt Pomorskich był miejscem niezliczonej ilości imprez i wydarzeń artystycznych, z których wiele przeszło do historii kultury Szczecina (m.in. Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego, instalacja Władysława Hasiora „Płonące ptaki” na skarpie zamkowej, szekspirowskie spektakle Państwowych Teatrów Dramatycznych w reżyserii Józefa Grudy w sali księcia Bogusława X, Wielki Turniej Tenorów).