wróć do poprzedniej strony
Przekształcenia zamku w czasach pruskich i niemieckich (1720–1945)
W 1720 r., na mocy traktatu zawartego w Sztokholmie, należąca do Szwecji część dawnego Księstwa Pomorskiego, wraz ze Szczecinem, przeszła pod panowanie Prus. Dawny zamek książęcy w Szczecinie stał się jedną z wielu budowli zamkowych Prus, a potem Niemiec. Przez ponad dwieście lat rządów pruskich i niemieckich (1720–1945) przechodził rozmaite koleje losu, które w znacznym stopniu zmieniły jego wygląd. Trzy skrzydła zamku były do I wojny światowej siedzibą licznych urzędów, których potrzeby powodowały następujące po sobie przekształcenia budowli, zarówno bryły jak i układu i wyglądu zamkowych wnętrz. Choć zasadnicza forma pięcioskrzydłowego założenia z dwoma dziedzińcami została zachowana, pozbawiły one zamek charakterystycznych elementów późnogotyckich i renesansowych. Do 1944 r. przetrwał też w niezmienionym kształcie, pełniący niezmiennie funkcje sakralne, kościół zamkowy św. Ottona i wiele elementów jego oryginalnego wystroju. W początkowym okresie rządów pruskich przebudowano zamkowe skrzydło południowe, przeznaczając je na arsenał. Budowlę podwyższono likwidując gotyckie attyki i zakładając mansardowy dach. Usunięto też krużganki od strony dziedzińca i zburzono starą bramę wjazdową na Duży Dziedziniec. Na jej miejscu powstało nowe ogrodzenie ozdobione, zgodnie z nowym przeznaczeniem budynku, rzeźbionymi panopliami – kompozycjami z elementów uzbrojenia, autorstwa śląskiego rzeźbiarza Erharda Löfflera (1735). Wieże zamkowe otrzymały nowe barokowe hełmy. Skrzydło Mennicze powiększono o ryzalit o formach pruskiego baroku, przeznaczając budynek na stajnie i remizy dla potrzeb ówczesnego komendanta twierdzy szczecińskiej księcia Chrystiana Augusta Anhalt Zerbst (ojca późniejszej carycy Rosji Katarzyny II), który zamieszkał w zachodnim skrzydle zamku. W latach 1769–1840 rezydowała na zamku w Szczecinie księżna Elżbieta Brunszwicka, rozwiedziona małżonka pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma (późniejszego króla Prus Fryderyka Wilhelma II). Przez 70 lat swego zesłania księżna zajmowała apartamenty w zachodnim skrzydle zamku. Zmarła w Szczecinie i została pochowana w krypcie zamkowego kościoła św. Ottona. Była ostatnią osobą pochowaną w dawnej krypcie książęcej.
Przez cały czas panowania na Pomorzu królów pruskich i cesarzy Niemiec zamek pełnił rolę rezydencji tych władców w Szczecinie. W 1840 r., na polecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, przebudowano królewskie apartamenty, mieszczące się w skrzydle północnym. Skrzydło to podwyższono, likwidując renesansową attykę, a istniejące jeszcze od strony dziedzińca krużganki zburzono. Wybudowano klatkę schodową z oszkloną galerią i zejściem do ogrodów zamkowych w dawnej fosie. Następnie w narożniku skrzydeł północnego i wschodniego wzniesiono wysoką sześcioboczną neogotycką wieżę widokową. W związku z tymi poczynaniami dawna siedziba książąt Gryfitów utraciła cechy renesansowe. W widoku od strony miasta i od Odry zamek prezentował się teraz, zgodnie z romantycznymi upodobaniami estetycznymi XIX stulecia, jako wyniosłe średniowieczne zamczysko.
W początkach XX w., w związku z rozwijającą się myślą konserwatorską i badaniami nad historią Gryfitów, pojawiły się starania o przywrócenie dawnej świetności historycznej siedzibie książąt pomorskich. Jednak nie podjęto szerszych prac o charakterze konserwatorskim, ograniczając się do wycinkowych działań dotyczących pojedynczych wnętrz czy obiektów. Jednocześnie po roku 1900 zamek opuściło wiele funkcjonujących tam urzędów i szereg zamkowych pomieszczeń pozostawało niewykorzystanych. Największe przedsięwzięcie o charakterze konserwatorskim w dawnym zamku Gryfitów dotyczyło kościoła zamkowego. W latach 1908–1909 przeprowadzono remont świątyni, pokrywając sklepienie i ściany barwną historyzującą neorenesansową polichromią o motywach architektonicznych i ornamentalnych. Autorem projektu był berliński malarz Paul Kutschmann.
