Galeria z Gryfem to wyjątkowa galeria Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie, do której zapraszamy bez wychodzenia z domu. Dzięki niej można wirtualnie zapoznać się z cennymi muzealiami. W Galerii z Gryfem sukcesywnie będziemy odsłaniać dzieła, na które składają się niedostępne na co dzień eksponaty z zamkowej kolekcji, dotyczące: Księstwa Pomorskiego, rodu Gryfitów czy historii zamku, Szczecina i Pomorza.
Portret Bogusława X Wielkiego
Litografia z dzieła F. Thiede, Chronick der Stadt Stettin, Szczecin, 1849. Bogusław X Wielki panował w Księstwie Pomorskim w latach 1474 – 1523. Prowadził mądrą politykę, dążąc do uniezależnienia się od Brandenburgii. Poprzez małżeństwo z królewną polską Anną związał się z potężną dynastą Jagiellonów. Wizerunek księcia został skomponowany według formuły dworskiego portretu reprezentacyjnego władcy w oparciu o niezachowany, prawdopodobnie całopostaciowy konterfekt z połowy XVII wieku. zobacz więcej
Rycina Alten Stettin
Rycina była zamieszczona w czwartym tomie dzieła “Civitates orbis terrarum” wydawanego w Kolonii w latach 1572-1618. Prezentowana panorama jest jednym z najbardziej efektownych widoków ukazujących Szczecin z lotu ptaka od strony zachodniej. Jest też pierwszym tak plastycznym obrazem miasta, przedstawiającym cały układ planistyczny Szczecina wraz z przylegającą doń okolicą. Naniesiona w obrębie murów siatka ulic i nieregularne kształty kwartałów świadczą o wykrystalizowaniu się jego zabudowy z kilku połączonych, funkcjonujących wcześniej autonomicznie osiedli. Odbitka kolorowana ręcznie w epoce, zawiera dodatkowo cenne informacje o miejscu usytuowania domów murowanych, pokrytych dachami ceramicznymi, pomalowanymi barwą błękitną. – zobacz więcej
Wizerunki pięciu książąt pomorskich: Filipa II, Filipa Juliusza, Franciszka I, Ulryka i Bogusława XIV
Odbitka wtórna z XX wieku, oryginał – Johann Wilhelm Michaelis (przed 1737). Miedzioryt, papier żeberkowy. Eksponat w zbiorach Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie od 2013 roku. Kompozycję tworzą umieszczone w medalionach portrety w popiersiu pięciu książąt pomorskich, żyjących w czasach kiedy powstawała Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego Eilharda Lubinusa. Pośrodku kompozycji rytownik umieścił portret Filipa II, po jego lewej stronie u góry wizerunek Filipa Juliusza władcy Księstwa Wołogoskiego, a po stronie przeciwnej Franciszka I następcy tronu po Filipie II. U dołu po lewej stronie kompozycji umiejscowił portret Ulryka, władcy Biskupstwa Kamieńskiego i po prawej – podobiznę Bogusława XIV, najmłodszej latorośli rodu.- zobacz więcej.
Gramatyka wręczająca młodzieńcowi klucz do wiedzy
Rycina na karcie tytułowej dzieła Eilharda Lubinusa, Clavis et fundamenta graecae lingvae […], wydanego w Amsterdamie w oficynie wydawniczej Elzewirów w 1651 roku. Miedzioryt, papier żeberkowy. Twórca nieznany, 1651 rok. Eksponat zakupiono do zbiorów Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie w 2019 roku. Scena przedstawia wnętrze pałacowe z młodą kobietą siedzącą na tronie, z kunsztownie splecionymi w kok włosami, w antykizującej sukni i sandałami na bosych stopach. W prawej, wyciągniętej dłoni trzyma klucz. Palcem wskazującym dłoni lewej pokazuje tekst na stronicy otwartej księgi, leżącej na jej kolanach.- zobacz więcej.
Portret Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna
Rycina ukazała się w dziele Christopha Hartknocha Alt und Neues Preussen: oder Preussischer Historien zwey Thailen […], wydanego we Franckfurcie am Main i Lipsku w 1684. Twórca dzieła jest nieznany. Obiekt zakupiony został do zbiorów Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie w 2014 roku. Kompozycja ryciny wykonana została według formuły całopostaciowego dworskiego portretu reprezentacyjnego władcy, przedstawia elektora w pałacowym wnętrzu, obok stolika z insygniami władzy: mitrą książęcą, berłem i jabłkiem. Fryderyk Wilhelm Hohenzollern, zwany Wielkim Elektorem stworzył podstawy państwa pruskiego, przekształcając Brandenburgię i Prusy Książęce w scentralizowany kraj.- zobacz więcej.
Gulden Filipa II
Złota moneta tzw. Denkmünze została wybita w 1617 w rocznicę uśmierzenia rozruchów społecznych wywołanych podwyżką cen piwa w Szczecinie. Medalier na awersie guldena przedstawił portret popiersiowy Filipa II w wieku dojrzałym, o pełnym dostojeństwa obliczu i z charakterystyczną brodą i wąsami. Ponadto władca został ukazany w reprezentacyjnej zbroi z szarfą dowódczą, oznaczającą najwyższego wodza sił zbrojnych w państwie. W otoku umieszczono napis o treści PHILIPVS.II.DVX.STETIN.POMER – zobacz wiecej.
Sarkofag Bogusława XIV
Sarkofag księcia Bogusława XIV został wykonany w szczecińskim zakładzie konwisarskim Andreasa Stahlkopfa w 1637 r. i jest ostatnią cynową trumną książęcą, która spoczęła w krypcie zamku szczecińskiego. Tak jak i inne sarkofagi szczecińskich Gryfitów, został wykonany z blachy cynowo-ołowianej i ma kształt prostej skrzyni o trapezowatym przekroju. Spośród zachowanych książęcych trumien paradnych w Szczecinie ma najbogatszą dekorację wieka i ścian – zobacz więcej.
Panorama oblężonego Szczecina
Miedzioryt powstał w 1696 roku na podstawie rysunku z roku 1659 sporządzonego przez szwedzkiego kwatermistrza Erika Johnsona Dahlbergha. Jest to jedno z kilku przedstawień Szczecina (będącego ówcześnie w rękach szwedzkich), ukazujących obraz walk i oblężenie miasta przez połączone wojska cesarskie i elektora Brandenburgii w okresie od 29 września do 16 listopada 1659 roku. Rycina została opublikowana przez wydawnictwo Christopha Riegla w Norymberdze w dziele Samuela Pufendorfa De rebus a Carolo Gustavo dopiero w 1696 roku po zakończeniu działań wojennych – zobacz więcej.
Widok Barth
Widok Barth, którego autorem jest Frans Hogenberg, został wykonany w roku 1596. Rycina pochodzi z dzieła Georga Brauna i Fransa Hogenberga Civitates orbis terrarum, poświęconego prezentacji wyjątkowych miast świata. Barth było drugim i ostatnim miastem pomorskim, po Szczecinie, którego przedstawienie zostało zamieszczone w tej księdze skierowanej do podróżników, kupców i osób ciekawych świata – będącej odpowiednikiem dzisiejszych albumów z fotografiami najpiękniejszych i najbardziej godnych obejrzenia miast świata – zobacz więcej.
Widok Stralsundu
Drzeworyt na papierze czerpanym przedstawiający Stralsund, powstał na przełomie lat 1548 / 1549. Jego autorem jest Hans Rudolph Manuel Deutsch. Rycina pochodzi z dzieła Sebastiana Münstera Cosmographei oder beschreibung aller Laender (Bazylea, 1592 r.) – Kosmografii, którą można nazwać „Wikipedią”szesnastowiecznej Europy. Stralsund od X wieku należał do książąt rugijskich. Książę Wisław I w 1234 r. nadał osadzie prawa miejskie na wzór lubecki. Po śmierci ostatniego księcia rugijskiego Wisława III w 1325 r., miasto znalazło się we władaniu dynastów pomorskich (Księstwa Wołogoskiego) – zobacz więcej.
Figura św. Ottona
Rzeźba znajduje się na elewacji Wieży Dzwonów od strony Skrzydła Menniczego Zamku Książąt Pomorskich. Została wykonana ze sztucznego kamienia przez Franza von Ruedorffera w 1934 r. według oryginału pochodzącego z II połowy XIV w. Oryginał rzeźby pierwotnie znajdował się w średniowiecznym kościele zamkowym pw. św. Ottona na Wzgórzu Zamkowym w Szczecinie, ufundowanym przez Barnima III w 1346. Po jego rozbiórce w 1571, figura została przeniesiona do nowo wzniesionego budynku kościoła, stanowiącego część Skrzydła Północnego zamku – zobacz więcej.
Płyta pamiątkowa ku czci księcia Barnima III
Płaskorzeźba wykonana w wapieniu muszlowym znajduje się na krużganku przy południowej elewacji Skrzydła Północnego Zamku Książąt Pomorskich. Jej autorem jest prawdopodobnie rzeźbiarz pochodzący ze środkowych lub południowych Niemiec. Płyta została ufundowana 19 maja 1543 r. przez księcia szczecińskiego Barnima IX (XI) ku czci zmarłego w 1386 r. księcia Barnima III – zobacz więcej.
Płyta fundacyjna księcia Barnima XI
Płyta znajduje się na elewacji zachodniej Skrzydła Wschodniego Zamku Książąt Pomorskich. Jej autor nie jest znany, być może jest to artysta pochodzący z południowych Niemiec, tzw. Mistrz płyt erekcyjnych. Płyta została ufundowana w 1538 r. przez księcia pomorskiego Barnima XI. Według niektórych badaczy została wykonana dla zamku w Darłowie i stamtąd przeniesiona do Szczecina w 1892 r. – zobacz więcej.
Talar Filipa II
Srebrny talar powstał między rokiem 1614 a 1616. Jego treść i forma wskazują na bardziej pamiątkowy niż obiegowy charakter, trudno go jednak związać z określonymi wydarzeniami. Augsburski medalier Daniel Sailer przedstawił portret popiersiowy Filipa II w wieku dojrzałym, z charakterystyczną brodą i wąsami. Nie wiadomo, czy powstał on na podstawie malarskiego portretu (nie zachował się żaden), czy władca sam podsuwał rytownikowi wstępny projekt rysunkowy, wraz z sugestiami dotyczącymi warstwy ikonograficznej. Warto podkreślić, że portret prezentuje księcia jako człowieka rozumnego i dostojnego – zobacz więcej.
Mapa Czech Petrusa Kaeriusa – dedykowana Lubinusowi
Mapa Czech, wydana w Amsterdamie w 1642 r., została opracowana przez holenderskiego rytownika i kartografa Petrusa Kaeriusa. Wzorowana jest na wcześniejszej karcie Bohemii, wydawanej przez Abrahama Orteliusa (od 1570 r.) w pierwszym w historii atlasie Theatrum Orbis Terrarum. Jej autorem był Johannes Criginger; on z kolei wydał swoją mapę Czech w Pradze w 1568 r., zaś Ortelius dokonał jej adaptacji atlasowej – zobacz więcej.
Mapa Azji Henricusa Hondiusa – dedykowana Lubinusowi
Mapa Azji w oficynie Hondiusów / Janssoniusa wydawana była w tym samym czasie w kilku różniących się wariantach. Ich podstawą była mapa opracowana przez założyciela wydawnictwa, Jodocusa Hondiusa Starszego w 1606 r. Z czasem do treści kartograficznej dodawano nowe informacje, które pozyskiwano od podróżników. Aby uatrakcyjnić mapę, obudowano ją widokami 12 miast oraz 20 wizerunkami postaci zamieszkujących Azję. Mapa w takiej formie wydawana była m.in. w latach 1630, 1632 i 1642. W tym samym 1632 r. (a potem w 1638) wydano kolejną wersję, pozbawioną dolnej części z widokami 6 miast. Taki wzór – zdobienie map widokami miast i tzw. „typami” – był charakterystyczny dla kartografii niderlandzkiej i angielskiej (przede wszystkim dla twórczości Johna Speeda) – zobacz więcej.
Drzewo genealogiczne książąt pomorskich
Rycina miedziorytnicza wykonana przez Domenicusa Custosa w Augsburgu, w 1608 r. w sposób dekoracyjny przedstawia drzewo genealogiczne dynastów pomorskich. Imiona książąt i ich małżonek (wraz z datami urodzin i śmierci) zostały zapisane na skromnych banderolach, rozmieszczonych na pniu i ulistnionych konarach drzewa – zobacz więcej.
Mapa Pomorza – pierwsza wersja atlasowa
Mapa Pomorza powstała w Amsterdamie po roku 1630, a jej losy są dość skomplikowane. Pierwotnie została wykonana przez Salomona Rogiersa dla oficyny Jodocusa Hondiusa, tej samej, w której pracował rytownik wielkiej mapy Lubinusa – Geelckercken. Jednak śmierć właściciela wydawnictwa w 1630 r. spowodowała, że płyty miedziorytnicze do publikowanych przez niego map (w tym i ta) zostały sprzedane – zobacz więcej.
Mapa Rugii – pierwsze dzieło kartograficzne Lubinusa
Mapa Rugii autorstwa Eilharda Lubinusa po raz pierwszy ukazała się w 1609 r. w atlasie Gerarda Mercatora. Mapa została wykonana w skali około 1:192 000 i była pierwszym tak dokładnym odwzorowaniem wyspy. Jej treść jest niezwykle bogata; oprócz miejscowości znajdują się tu opisy elementów związanych z żeglugą przybrzeżną, liczne wysepki, większe kompleksy leśne a także sieć dróg – zobacz więcej.
Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego – arcydzieło sztuki kartograficznej
Mapa wydana w formacie 2,21 x 1,25 m przedstawia w skali 1:235000 cały obszar Księstwa Pomorskiego z początku XVII w. wraz z wyspami: Rugią, Uznamem i Wolinem. Stworzył ją Eilhard Lubinus – ceniony na dworze Gryfitów niemiecki teolog, poeta, matematyk i kartograf, jeden z najznakomitszych umysłów epoki renesansu. Wielka mapa powstała na zlecenie księcia Filipa II i miała pokazywać potęgę Księstwa Pomorskiego – zobacz więcej.
Gobelin – owiana tajemnicą tkanina dekoracyjna
Owiany tajemnicą gobelin od lat znajduje się w zbiorach zamku. Większość czasu wisiał w Sali Barnima, nie podejrzewano jednak, że jest to oryginał z XVI w. Odkryli go dopiero specjaliści konserwujący obiekt. Przypuszcza się, że gobelin pochodzi z dawnej kolekcji rodziny Bismarck-Osten w Płotach, gdzie do 1945 r. znajdował się bogaty zbiór XVI- i XVII-wiecznych tapiserii. Gobelin znajdujący się w zbiorach zamku powstał około 1600 r., najprawdopodobniej w niderlandzkim w warsztacie. Warto dodać, że tkanin tego typu zachowało się w polskich zbiorach muzealnych niewiele – zobacz więcej.
Miejsce
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie
